Bütçelerin Temel Prensipleri
Bir takım ilkelerin esas alınmasıyla başarılı işletme bütçelerinin hazırlanması mümkün olur. Bu ilkelere uygun olarak hazırlanan bütçeler bütçe etkinliğini arttıracak, bütçelerin tüm organizasyon tarafından sahiplenilmesini sağlayacaktır.
Etkin Yönetim Desteği: Başarılı bir bütçenin ilk koşulu yönetim desteğidir. Bütçe, en yukarıdan en aşağıya kadar uzanan yönetim kademelerindeki yöneticilerin yöneltme, denetim, koordinasyon yükünü azaltmaya yardımcı olan bir yönetim aracıdır. Bütçenin bu özelliğinin farkında veya kullanmak niyetinde olmayan bir yönetim ile başarılı bir bütçe yapılması ancak iyi bir temenni olarak kalır.
Örgüt Yapısı: Bütçe faaliyetleri yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde belirlenmiş orgüt yapısına dayandırılmalıdır. Bütçeleme faaliyetleri örgüt yapısına uygun olarak hazırlanmış iş akışları ile yönetilmelidir.
Katılımcı Bütçe: Bütçe amaçlarının belirlenmesi, bütçenin düzenlenmesi ve gerçekleştirmesi adımlarına yetkileri dahilinde tüm yönetim kademelerinin katılması gerekir. Üst yönetim bütçe amaçlarını belirlerken çeşitli yönetim kademelerinden sağlanan bütçe verilerini kullanır. Bütçe düzenlenmesi kullanılan yönteme göre alt yönetim kademelerinden üst yönetim kademelerine ya da üst yönetim kademelerinden alt kademelerine doğru hazırlanır ve üst yönetim tarafından onaylanır. Bütçeleme faaliyetinin tüm organizasyonun katılımı ile yapılması (katılımcı bütçe yöntemi) Amaçların tüm yönetim tarafıdan kavranılmasını ve tüm yönetim kademeleri tarafından sorumluluğun paylaşılmasını sağlar. Tüm yönetim kademeleri tarafından iyi bir şekilde anlaşılan bütçe ile hedefe ulaşmak mümkün olur.
Hesap Planı ile Uyum Bütçe fiili hesap planı ile uyumlu olarak hazırlanmalıdır.
Belirlenmiş Sorumluluk Merkezleri: Genel bütçeler kar ve gider merkezlerinden oluşan sorumluluk merkezleri temelinde detaylandırılarak hazırlanmalıdır. Bu merkezlerin bütçelerinin düzenlenmesi, denetimi ve değerlendirilmesi sorumlulukları yöneticilere ait olmalıdır.
Gerçekçi Hedefler: Bütçelerde her zaman önceki hedeflere göre daha iyi bir durum hedeflenmelidir. Ancak bu hedef gerçeklerden uzak olmamalıdır. Gerçekçilikten uzak hedefler ona ulaşmak için çalışacak bireylerin çalışma isteklerini düşürecektir. Yine bu şekilde belirlenen ve ulaşılamayan hedefler tüm bu süre boyunca çalışan kişiler üzerinde olumsuz etki yapacaktır.
Ulaşılması çaba gerektirmeyen düşük hedeflerde çalışanlar üzerinde aynı etkiyi yapacaktır. Bu durumda belirlenen hedeflerin ulaşılması imkansız olmayan fakat çaba gerektiren hedefler olması idealdir.
Esneklik: Bütçelerin dinamik iş ortamında önceden öngörülmesi olanaklı olmayan durumlarda gereken düzeltmelerin yapılmasına olanak sağlayacak şekilde esnek yapıda hazırlanması gerekmektedir.