Ürün İhtiyaç Bütçesi

Satış bütçesi tamamlandıktan sonra ticari mal ya da mamüllerin aylık toplam ihtiyaçlarının planlanması gereklidir. Ürün ihtiyaç bütçesi bu amaçla yapılmaktadır. 

Aylık açılış stokları ve kritik stoklara bakılarak hesaplanan mamül ihtiyaçları, şirket tipine göre tedarikten veya üretimden karşılanacaktır. İhtiyaçların hangi kaynaktan karşılanacağına karar verildikten sonra üretilmesi planlanan miktarlar üretim bütçesinin, satın alınması düşünülen miktarlar tedarik bütçesinin girdileri olacak ve bu bütçelerde daha detaylı olarak planlama yapılacaktır.

“Literatürde bütçeler daha çok üretim yapan ÅŸirketler için açıklanmış olması sebebiyle satışı planlanan mamüllerin üretimden karşılanması planlanmakta ve üretim yapmayan ticari ve hizmet ÅŸirketleri göz ardı edilmektedir. Bu sebepten ötürü “ihtiyaç planlaması” “üretim bütçesi” olarak ele alınmakta ve doÄŸrudan satın alma yapılacağı ya da  hizmet verileceÄŸi düşünülmemektedir. Biz ticari faaliyette bulunan ya da ihtiyacın bir kısmını üretimden bir kısmını tedarik bütçesinden karşılayan ÅŸirketleri düşünerek üretim ve tedarik bütçelerinden  önce ihtiyaç planlaması bütçesini yapmayı yerinde görüyoruz.”

İhtiyaç planlamasının yapılabilmesi için üç veri gereklidir:

1. Satış tahminleri: Satış tahminleri satış bütçesinden gelmektedir.
2. Açılış stok adetleri: Bütçe dönemi başında stoklarda bulunacağı tahmin edilen ticari mal ve mamül stoklarından oluşmaktadır.
3. Bütçe dönemi kritik stokları (Güvenlik stoğu): Bütçe dönemi kritik stokları şirketin uyguladığı stok politikalarına uygun olarak bütçelenir. Kritik stok seviyelerinin iyi planlanması gelirin arttırılması ve döner sermayenin azaltılması için kritik öneme sahip bir etkendir. Bütçeler farklı stok politikalarının sebep olacağı sonuçların analizi için çok önemlidir. 

İhtiyaç adetlerinin ortaya çıkarılması için aşağıdaki örnekteki hesaplama bütçelenen tüm ürünler için aylık olarak yapılmalıdır. 

Örnek:

Ocak ayı X ürünü bütçelenen satış miktarı 1000 adet, ocak ayı başında mevcut stok miktarı 250 adet, ocak ayı sonu stoğunun 500adet olduğu durumda ocak ayı ihtiyacı aşağıdaki şekilde  hesaplanacaktır.

İşlem	Açıklama	Örnek (Adet)
Â	Bütçelenen satışlar	1000
+	Bütçelenen dönem sonu stoğu (Kritik Stok)	500
=	Toplam Gereksinim	1500
–	Dönem başı stoÄŸu	250
=	Toplam ihtiyaç	1250

Hesaplama sonucu ocak ayında X ürününden 1250 adet ihtiyaç olduğu hesaplanır. Bu ihtiyaç satın alma ya da üretimden karşılanacaktır. Üretim Bütçesi ve ilk Madde Malzeme Bütçesinde bu ihtiyacın üretimden karşılanacağı şekilde planlama yapacağımız bir örneği bulabilirsiniz.

İhtiyaçların Hangi Kaynaklardan Karşılanacağına Karar Verilmesi.

İhtiyaçlar hesaplandıktan sonra bu ihtiyaçların hangi kaynaktan karşılanacağına karar vermek gereklidir.

• Satış ÅŸirketlerinde ihtiyaç satın alma yoluyla karşılanacağından hesaplanan ihtiyaçlar doÄŸrudan tedarik bütçesinin (satın alma bütçesi) girdisi olacaktır.
• Ãœretim ÅŸirketlerinde ise ihtiyaç üretilerek ve/veya satın alma yoluyla karşılanabilir. Bu durumda karar vermek için üretim, stok kapasiteleri ve sipariÅŸ ÅŸartları gibi etkenler düşünülerek optimum yöntem belirlenmelidir.
• Hizmet ÅŸirketleri: Hizmet ÅŸirketlerinde ihtiyaç (adam/gün birimi üzerinden hesaplanabilir) hizmetin ÅŸirket içinde üretilmesi ile ya da dış kaynak (outsourcing) kullanımı ile karşılanabilir. Bu durumda üretim ÅŸirketlerinde olduÄŸu gibi hizmet verilen tesislerin fiziksel kapasiteleri ve dış kaynak satın alma ÅŸartları göz önünde bulundurularak optimum yöntem belirlenir.

Nihayetinde üretilmesi planlanan miktarlar üretim bütçesinin, satın alınması planlanan miktarlar tedarik bütçesinin girdileri olur.

Neden ihtiyaç planlaması yapmalısınız?

Şirketiniz stok tutmuyorsa, ihtiyaçlarını sadece tedarikle ya da sadece üretimle karşılıyorsa ihtiyaç planlaması yapmanız gerekmez. Ancak eğer stok tutuyorsanız ve/veya ihtiyaçlar üretim ve tedariğin bir karışımı ile karşılanıyorsa ihtiyaç planlaması yapmak zorundasınız.

İhtiyaç planlaması yapmak zorunda olan şirketlerde ise tedarik ve üretim şartlarınızı iyi kurgularsanız kritik stok seviyelerini iyi bir şekilde belirleyerek stok maliyetlerinizi düşürebilirsiniz.