Üretim Bütçesi ve ilk Madde Malzeme Bütçesi

Üretim Bütçesi

Bu yazıda üretim bütçesi ve ilk madde malzeme bütçesini örnek üzerinden giderek anlatacağız. 

Üretimi planlamaya başlamadan önce, ne kadar üretilecek ürün miktarlarını planlamış olmak şarttır. Ürün ihtiyaç bütçesinde aylık ürün ihtiyaçlarının bütçe planlanından bahsetmiştik. İhtiyaç planlamasında, aylık mamül ihtiyacı satış bütçesi ve planlanan stok seviyelerine göre belirlenmiş ve üretimden karşılanacak kısmı planlanmıştı. 

Üretim bütçesi basit olarak, üretimden karşılanması planlanan mamül ihtiyacının üretimini planlanmasıdır. Bu plan yapılırken üretim araçları ve iş gücü kapasiteleri dikkate alınarak planlama yapılır. Taslak üretim planı yapıldıktan sonra hesaplanan kapasiteler, stok maliyetleri, tedarik maliyetleri verileri değerlendirilir ve tüm bu öğeler, hedeflenen satış miktarlarının en az maliyetle karşılanması için optimize edilir. Optimizasyon çeşitli üretim, stok ve tedarik politikalarının test edileceği senaryo analizleri yapılarak nihai üretim bütçesi oluşturulur.

Üretim bütçesinin girdileri

• Ãœretilmesi planlanan mamül miktarları: İhtiyaç planlaması bütçesinden üretime düşen miktarlardır.
• Ãœretim tesisleri kapasiteleri: Satışı planlanan mamüllerin üretiminin mümkün olup olmadığı, üretim kapasiteleri ile kontrol edilir. Ãœretim kapasitesi kontrolü mümkünse üretim hattı üzerindeki tüm iÅŸ istasyonlarına varana kadar yapılmalıdır. Bu ÅŸekilde üretim hattı üzerindeki dar boÄŸazlara kadar detaylı bir analiz yapmak mümkün olacaktır.
• Ãœrün aÄŸaçları: Üretilecek ürünün hangi malzemelerden, hangi miktarlarda kullanılarak üretileceÄŸini gösteren bir nevi reçetedir. Ä°lk madde malzeme bütçesinin oluÅŸturulabilmesi için gereklidir. Ãœrün aÄŸaçları ?ürün reçetesi? olarak da tanımlanır, ingilizcesi BOM (Bill of Material)dır.

Üretim Bütçesi Çıktıları

• Ä°lk madde malzeme bütçesi: Üretimde kullanılacak olan malzeme sarfları reçeteler kullanılarak hesaplanır. Ä°lk madde malzeme bütçesi aynı zamanda tedarik bütçesinin girdisi olacak ve üretim malzeme maliyetini oluÅŸturacaktır.
• Aylık üretim miktarları: Bütçelenen aylık üretim miktarları üretim sorumlularına içinde bulundukları ay yapmaları gereken üretim miktarını gösterecektir. Aylık olarak planlanan bu rakamlar daha sonra üretim planlama departmanlarında günlük üretim planlarının yapılmasında yardımcı olacaktır.

İlk Madde Malzeme Bütçesi

İlk madde malzeme bütçesi üretimde doğrudan kullanılacak olan malzemelerin planlanmasıdır. Hammadde bütçesi olarak da adlandırılabilir. Üretimde dolaylı olarak kullanılan malzemeler gider bütçelerinde gider olarak bütçelenir.

İlk madde malzeme bütçesi amaçları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Hammadde stok seviyelerinin (stok maliyetlerinin) kontrolü.
• Satınalma bütçesine girdi teÅŸkil edecek tedarik miktarlarının planlanması.
• Hammadde maliyetlerinin planlanması.

İlk madde malzeme bütçesi iki aşamada planlanır:

1. İlk madde malzeme miktar bütçesi: Üretilecek her bir ürünün üretim miktarının, ürün reçetesindeki malzeme kullanımları ile çarpılması ile bulunur. Buradan elde edilecek miktarlar ürün maliyetinin hesaplanmasında kullanılacaktır.
2. İlk madde malzeme maliyet bütçesi: Maliyetlere basitçe, ilk madde malzeme bütçesinde planlanan alım miktarlarının, planlanan alım fiyatları ile çarpılması ile ulaşılır. 

Burada önemle belirtmek gerekir burada açıklanan hesaplamalar bütçe dönemindeki her bir ay için her bir ürün, yarı mamül, hammadde için stokları da hesaba katarak yapılmalıdır. 

Örnek:

İhtiyaç Planlaması x ürünü ihtiyacınının (1250 adet) yarısının üretimden karşılanması düşünüldüğünde hesaplama aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

Hesaplamayı yapabilmek için ürün ağacına ihtiyacımız var. Ürün ağacımız bir adet x üretmek için hangi malzemelerden hangi miktarda kullanılması gerektiğini gösterecektir.

Hammadde	Kullanım Miktarı	Alım Fiyatı
A Hammaddesi	2 kg	5 TL
B Hammaddesi	3 adet	10 TL
CHammaddesi	5 metre	1 TL

Buna göre x ürününün üretimi için gerekli olan hammadde miktarı

Hammadde	Kullanım Miktarı	x Ürünü Üretim Adedi (çarpılacak)	Hammade İhtiyacı
A Hammaddesi	2 kg	750	1500 Kg
B Hammaddesi	3 adet	750	2250 adet
C Hammaddesi	5 metre	750	3750 metre

Hammadde alım tutarları

Hammadde	Hammadde İhtiyacı	Birim Alım Fiyatı	Toplam Alım Tutarı
A Hammaddesi	1500 kg	5 TL	7500 TL
B Hammaddesi	2250 adet	10 TL	22500 TL
C Hammaddesi	3750 metre	1 TL	3750 TL
Â	Â	Â	33750 TL